Գահակալման սկիզբը
Տրդատ Արշակունին, լինելով Պարթևստանի արքայազն և Վաղարշ I-ի եղբայրը, 54 թ. պարթևական աջակցությամբ գահ բարձրացավ Արտաշատում։ Սակայն Հռոմեական կայսրությունը, չընդունելով այս քայլը, ուղարկեց զորավար Կորբուլոնին՝ վերահսկողություն հաստատելու Հայաստանի վրա։ Այսպիսով, սկսվեց տասը տարի տևած պատերազմը հռոմեական և հայ-պարթևական ուժերի միջև։
Հռոմի հետ պատերազմը
Կորբուլոնի լեգեոնները ներխուժեցին Մեծ Հայք և 58 թ. գրավեցին Արտաշատը՝ ավերելով այն։ Այնուհետև նրանք շարժվեցին դեպի Տիգրանակերտ, սակայն հանդիպեցին հայկական ուժերի համառ դիմադրությանը։ Չնայած դրան, հռոմեացիներին հաջողվեց գրավել Տիգրանակերտը։ Սակայն շուտով Վաղարշ I-ը մեծաքանակ զորքով մտավ Հայաստան, պաշարեց Տիգրանակերտը, և Կորբուլոնը ստիպված եղավ զինադադար խնդրել։
Հռանդեայի ճակատամարտը
62 թ. Հռանդեա վայրում տեղի ունեցավ վճռական ճակատամարտը, որտեղ հռոմեական զորքերը, Պետոս զորավարի հրամանատարությամբ, պարտություն կրեցին Տրդատի և Վաղարշի գլխավորած հայ-պարթևական ուժերից։ Ի նշան պարտության՝ հռոմեական զինվորները ծնկաչոք անցան հայ-պարթևական զորքի նիզակների տակով, ինչը մեծ խայտառակություն էր Հռոմեական բանակի համար։
Հաշտությունը Հռոմի հետ և թագադրումը
Պարտությունից հետո Ներոն կայսրը որոշեց հաշտություն հաստատել։ 63 թ. կնքվեց Հռանդեայի խաղաղության պայմանագիրը, համաձայն որի՝ Տրդատը պետք է մեկներ Հռոմ և անձամբ Ներոնից ստանար թագը։ 65 թ. Տրդատը մեծ շքախմբով մեկնեց Հռոմ, որտեղ Ներոնը նրան հանդիսավոր կերպով թագադրեց։ Այս իրադարձությունը կարևոր էր, քանի որ Հայաստանը փաստացի մնաց Արշակունիների ազդեցության տակ, սակայն ճանաչվեց նաև որպես Հռոմի վասալ թագավորություն։
Գահակալման ավարտը և երկրի վերականգնումը
Տրդատ Ա-ն, վերադառնալով Հայաստան, զբաղվեց երկրի տնտեսության վերականգնմամբ և շինարարական աշխատանքներով։ Վերականգնվեց Արտաշատ մայրաքաղաքը, որը ստացավ նախկին շուքը և հռոմեացի պատմիչների վկայությամբ կոչվեց «Ներոնեա»։ Մայրաքաղաքից ոչ հեռու՝ Ազատ գետի հոսանքով դեպի վեր՝ Գառնիում, կառուցվեց հզոր բերդ, ինչպես նաև արքայական բաղնիք և այլ կառույցներ։ Գառնիի հեթանոսական տաճարը կառուցվել է 77 թ., որը նվիրված էր արևի աստված Հելիոս-Միհրին։
Տրդատ Ա-ի գահակալումը նպաստեց Հայաստանի քաղաքական կայունությանը, վերականգնեց երկիրը պատերազմներից հետո և ամրապնդեց Արշակունիների տոհմի իշխանությունը։ Նրա մահից հետո Արշակունիների արքայատոհմը շարունակեց իշխել Հայաստանում մինչև 5-րդ դարը։
Աղբյուր՝ «Հայոց պատմություն» 6-րդ դասարանի դասագիրք.